Alışkanlıklarını Şekillendir: Çevreni Hazır Hale Getir

Alışkanlık dediğimiz şey, genelde irade meselesi olarak görülür. Ama gerçekte davranışlarımızı en çok şekillendiren şey, içinde bulunduğumuz ortamdır.

İlk kez Atomic Habits kitabını okurken, Oswald Nuckols adında bir IT geliştiricisinin uyguladığı basit ama etkili bir yönteme rastlamıştım: “Odayı resetlemek.”

Bu yöntem, alışkanlıkları sürdürülebilir hale getirmek için çevreni ona göre şekillendirmeyi esas alıyor. Aslında olay etrafı temizlemek ya da düzenlemek değil, bir sonraki eylemi kolaylaştırmak.

Mesela, Nuckols şöyle yapıyor:

• Televizyon izlemeyi bitirdiğinde, kumandayı yerine koyuyor, yastıkları düzeltiyor, battaniyeyi katlıyor.
• Arabadan indiğinde, çöplerini anında atıyor.
• Duşa girmeden önce, suyun ısınmasını beklerken tuvaleti siliyor. (Zaten duşa girmeden hemen önce tuvaleti temizlemek en mantıklısı, değil mi?)

İnsanlar ona “Ne kadar düzenlisin” diyor ama o aslında tembel olduğunu, ama “proaktif tembel” olduğunu söylüyor. Yani anlık küçük çabalar harcayarak, sonradan kendisine büyük zaman kazandırıyor.

Bu bana alışkanlıkları yönetmek konusunda genellikle yanlış düşündüğümüzü hatırlatıyor. Asıl mesele irade değil, çevreni doğru dizayn etmek.

İşte bunu nasıl kullanabileceğin.

Çevreni Hazır Hale Getir: Bir Şeyi Kolaylaştırırsan, Yapma Olasılığın Artar

Çevreni alışkanlıklarına uygun hale getirmek, iyi alışkanlıkları devam ettirmenin en pratik yoludur.

Kitaptan basit bir örnek:

• Eşim, özel gün kartlarını önceden sıralıyor. Doğum günü, düğün, mezuniyet, başsağlığı kartları… Hangi kartı göndereceği gerektiğinde hemen ulaşabiliyor.
• Ben ise tam tersiydim.
  • Biri bebek sahibi olduğunda “Kart göndermeliyim” diyordum.
  • Ama haftalar geçiyor, kart almayı unutuyor, en sonunda iş işten geçiyordu.

Kart göndermek benim için zor bir alışkanlıktı çünkü hazırlık yapmamıştım.

O yüzden çevreni hedeflerine hizmet edecek hale getirmelisin.

Örnekler:

• Daha çok çizim yapmak mı istiyorsun? Kalemlerini, defterlerini ve çizim araçlarını masanın üzerine koy.
• Egzersizi alışkanlık haline mi getirmek istiyorsun? Spor kıyafetlerini, ayakkabılarını ve su şişeni önceden hazırla.
• Daha sağlıklı beslenmek mi istiyorsun? Hafta sonu bolca sebze ve meyve doğrayıp kaplara koy. Böylece hafta boyunca hazır ve sağlıklı atıştırmalıklara kolayca ulaşabilirsin.

Bunlar, iyi alışkanlıkları “varsayılan seçenek” haline getirmenin yolları.

Kötü Alışkanlıkları Engellemek İçin Çevreni Kapat

Bu yöntemi tersine de çevirebilirsin. Kötü alışkanlıkları bırakmak için, onları yapmayı zor hale getir.

• Çok fazla televizyon mu izliyorsun? Her izleme sonrası fişini çek.
• Rastgele Netflix açıp saatlerini mi harcıyorsun? Kendine şu kuralı koy: Sadece izlemek istediğin şeyi sesli olarak söyleyerek açabilirsin. (Böylece boş boş gezmek yerine bilinçli seçim yaparsın.)
• Hâlâ direniyor musun? Kumandanın pillerini çıkar, televizyonu dolaba kaldır. Açmak için ekstra çaba harcaman gerekecek.

Bunu telefon bağımlılığı için de uygulayabilirsin:

• Telefonunu sabahları farklı bir odada bırak.
• Elinin altında olmadığında, aklına bile gelmediğini fark edeceksin.
• Hâlâ yetmiyorsa, telefonunu bir arkadaşına ver, öğlene kadar saklamasını iste.

Ufak bir engel bile kötü alışkanlıkları zorlaştırabilir.

Basit birkaç örnek:

• Buzdolabının en arkasına koyduğum birayı daha az içiyorum.
• Telefonumdan sosyal medya uygulamalarını sildiğimde, tekrar indirene kadar haftalar geçiyor.

Tabii ki bu bağımlılık seviyesindeki sorunları tamamen çözmez, ama çoğumuz için ufak bir direnç bile, iyi alışkanlıkları sürdürebilmekle kötü alışkanlıklara kaymak arasındaki farkı yaratıyor.

Bundan Sonra Ne Yapmalısın?

Kendi alışkanlıklarını yönetmek istiyorsan, kendine şu soruyu sor:

“Doğru olanı yapmayı kolaylaştıracak bir ortam nasıl tasarlayabilirim?”

• Odalarını resetle.
• Çevreni hazır hale getir.
• İyi alışkanlıkların en kolay seçenek olmasını sağla.

“Eğer hazırlık alışkanlığını geliştirirsen, uygulama alışkanlıkları kendiliğinden kolaylaşır.”

Sonuç: Alışkanlıklarını Çevrenle Şekillendir

“Kötü alışkanlıkları yok etmenin en iyi yolu, onlara fırsat vermemektir.”

Şunu unutma:

• İyi alışkanlıkları kolaylaştır.
• Kötü alışkanlıkları zorlaştır.
• Çevreni, hedeflerine hizmet eden bir araç haline getir.

Eğer alışkanlıklarını karakterinin bir parçası haline getirmek istiyorsan, önce çevreni ona uygun hale getirmelisin. Çünkü alışkanlıklar irade gücüyle değil, en kolay seçenek haline geldiklerinde kalıcı olur.

“Öyle bir yaşam alanı tasarla ki, istediğin kişi olmak artık çaba gerektirmesin.”